Թեմի պատմությունը


ԳՈՒԳԱՐԱՑ   ԹԵՄԻ   ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ
Գուգարաց թեմն իր առանձնահատուկ ու նշանակալից տեղն ու դերն է ունեցել Հայոց Եկեղեցու պատմության մեջ:Այն նախկինում պատկանել է Հաղպատի եպիսկոպոսական աթոռինայնուհետև՝ ՎրաստանիՇամախու ևՇիրակի առաջնորդություններինսակայն այս երկրամասում իբրև եկեղեցական վարչատարածք եղել է շատավելի վաղ շրջանում:
Գուգարքն Արշակունիների օրոք Հայաստանի կողմնապահ 4 բդեշխություններից մեկն էր՝ Ցուրտավ (Գաջենք)նստավայրովոր նաև եպիսկոպոսական աթոռանիստ էրՎրաց Կյուրիոն Կաթողիկոսի կողմից հայոց ԱբրահամԱ Աղբաթանեցի (607-615) Կաթողիկոսին գրած նամակները ոչ միայն տեղեկություններ են պարունակումՑուրտավի եպիսկոպոսական աթոռի վերաբերյալայլև թվարկում են Մովսեսին նախորդած եպիսկոպոսներիանուններըովքեր մեծ մասամբ հայերմի քանիսն էլՀայաստանում ուսանած վրացիներ էինՆա գրում էՙԵւյառաջ քան զդա եպիսկոպոսունքոր ի  Ցուրտաւ լեալ ենի սրբոյն Շուշանկանէ եւ այսր՝ ԱփոցԳառնիկՍահակ,ԵղիշայՅակովբՅոհանՍտեփանոսԵսայիՍամուէլմիւս ՍտեփանոսՅոհանէս եւ այլ եպիսկոպոսունք իհայոց եւ ոմանք ի վրաց էինի Հայս ուսեալքգիտունք եւ վարդապետք...՚ (Գիրք թղթոցերկրորդ հրատ.,Երուսաղեմ, 1994, էջ 337):
Ցուրտավում է եղել խոշոր սրբավայր Սուրբ Շուշանիկի վկայարանըորտեղից Սրբի տապանը հետագայումտեղափոխվել է Տփղիս:

Ցուրտավն ավերվել է արաբական արշավանքների շրջանումբայց մինչ այդ արդենհայ-վրացական եկեղեցականպառակտման հետևանքովկորցրել էր իր նախկին ազդեցությունըՑուրտավի թեմի տարածքի հիմնական մասըհետագայում դարձել է Հաղպատի եպիսկոպոսության ենթակա տարածքորի մասին վկայում է Սյունյացմետրոպոլիտ Ստեփանոս ՕրբելյանըՙԲայց աղանդ սորա յայտնեցաւ ի Մովսիսէ՝ Ցուրտաւայ եպիսկոպոսէոր էԳաչեանքզորոյզթէմն այժմ ունի Հախպատ՚ (Ստեփանոս ՕրբելյանՊատմութիւն նահանգին ՍիսականՏփղիս, 1910, էջ 105):
Բագրատունիների կողմից պետականության վերականգնումից հետո Գուգարքի եկեղեցական կյանքը նոր շունչ էստանում հատկապես Սանահինի (967 թ.) և Հաղպատի (977 թ.) թագավորաշեն վանքերի հիմնադրմամբԸստՍտեփանոս Տարոնեցի Ասողիկի հաղորդած տվյալների՝ այս վանքերի միաբանների թիվը հասել է 500-ի:
Բագրատունիների ժամանակ Գուգարքի եկեղեցական իշխանությունը հաստատվել է Տաշիր գավառումորըհայտնի է 972 թնորահիմն Սանահինում Սիմեոն կրոնավորի գրած հիշատակարանից: 979 թ., երբ ՍմբատԲագրատունի թագավորը գալիս է Սանահինժամանակի Կաթողիկոսի օրհնությամբ և հատուկ կոնդակով այսվանքը հռչակվում է որպես Տաշիրի եպիսկոպոսի նստավայրվանքի վանահայր Եսայի վարդապետիեպիսկոպոսձեռնադրվելուց հետո թագավորը հաստատում է եպիսկոպոսության ենթակա տարածքը՝ Վրաստանի սահմանիցսկսած մինչև Նիգ և Շիրակ գավառներըՍմբատ թագավորը հանգամանորեն նշում է եպիսկոպոսության ենթակաընդարձակ տարածքըորը հյուսիսում Տփղիսի (Թբիլիսիսահմանից հասնում է մինչև Շիրակարևմուտքում՝ Նիգգավառ (նախկին Ապարանի շրջանև հարավում՝ ԿոտայքՍմբատի հրովարտակի ընդօրինակությունըպահպանվել է Սանահնի ՙՔոթուկ՚ կոչվող մատյանումԱյս տարածքները Սանահնի եպիսկոպոսությանն ենհանձնվել եկեղեցական վերահսկողության և անմիջական հոգևոր ենթակայության միտումովոչ որպեսսեփականությունՍանահինի առաջին առաջնորդ Եսայի եպիսկոպոսը 32 տարուց ավելի ղեկավարել է Տաշիրքիեպիսկոպոսական վիճակն ու Սանահնի վանքը:
Հաջորդ առաջնորդը եղել է Պետրոս Գետադարձ Կաթողիկոսի ժամանակ` 1037 թմեկ տարի երկու ամիսկաթողիկոսական Աաթոռի վրա նրան փոխարինած նշանավոր Դեոսկորոս կամ Դիոսկորոս Սանահնեցինորնընտրվել էր Հովհաննես Սմբատի կողմից Անիում գումարված եկեղեցական ժողովումուր և աթոռանկ էր արվելՊետրոս ԳետադարձըՍակայն հայ ավանդապահ հոգևորականությունըչհանդուրժելով աշխարհիկիշխանության նմանօրինակ միջամտությունը Եկեղեցու գործերինըմբոստացել էրև արքունիքը ստիպված էրտեղի տալԱնիում գումարված մեկ այլ ժողովով Դիոսկորոսն աթոռանկ է արվելև վերադարձել է Սանահինթեևնրա մասին մեծ գովեստով են խոսել և անվանել ՙմեծ հռետոր՚ՙայր սուրբ և առաքինի՚ՙերկրորդ Լուսավորիչ՚:Հաջորդ առաջնորդըորի մասին հիշատակություններ կան,  եղել է Հովհաննեսը:


Սանահինըորպես եպիսկոպոսանիստ վանքկոչվել է նաև ՙմայր քաղաք՚Սակայն 11-րդ դարի 60-ականթվականներից Սանահինը հայտնվում է ստվերումիսկ նրանից ոչ այնքան հեռու գտնվող Հաղպատը սկսում էվերելք ապրելորտեղ էլ տեղափոխվում ու  հասատատվում է եպիսկոպոսական աթոռը:
Հաղպատի եպիսկոպոսությունը հիմնադրվել է 1081 թ., Բարսեղ Ա Անեցու կաթողիկոսական ձեռնադրությունիցանմիջապես հետոԿյուրիկեն իր արքունի երեցին ձեռնադրել է տալիս Հաղպատի եպիսկոպոսև այնուհետևեպիսկոպոսական աթոռը Սանահինից տեղափոխում ՀաղպատՀայտնի չէթե ինչու է կատարվելեպիսկոպոսանիստ վայրի տեղափոխությունը Սանահինից ՀաղպատԱյս վանքերը սովորաբար ոչ միայն խաղաղգոյակցել ենայլև սերտորեն համագործակցել:
Հաղպատի եպիսկոպոսությունըՍյունիքիԲջնիի և Արտազի աթոռների հետ միասինմիջնադարումառանձնահատուկ նշանակություն է ունեցելառանց նրանցից մեկի համաձայնության անհնար է եղել ԱմենայնՀայոց Կաթողիկոսների ընտրությունըՀաղպատի եպիսկոպոսությունը կարևոր դեր է խաղացել հայմիջնադարյան մշակույթիգիտությանգրչության ասպարեզներում:
13-րդ դարում գրվել են շատ մատյաններնկարազարդվել բազմաթիվ ձեռագրերՀաղպատում գործել է վանականդպրոցորտեղ ուսուցանվել են աստվածաբանությունքերականությունհռետորությունփիլիսոփայություն,երաժշտությունԱյն եղել է Հայ Առաքելական Եկեղեցու վարդապետականդավանաբանական մտքի կենտրոն ևհայ եկեղեցական ավանդույթների պաշտպանության միջնաբերդ:
12-րդ դարի երկրորդ կեսիներբ Կիլիկիայի Հայոց Կաթողիկոսական Աթոռըկիլիկյան իշխանների շահերիցելնելովդավանական զիջումներով փորձում էր մերձենալ բյուզանդական Քաղկեդոնական Եկեղեցուիսկ ավելիուշ՝ Հռոմի Կաթոլիկ Եկեղեցու հետկիլիկեցիների այս անհեռատես գործելակերպը դատապարտող ԱրևելյանՀայաստանի վարդապետներից առաջինների մեջ էին հաղպատեցիներն ու սանահնեցիները:
Մինչև 15-րդ դարը Հաղպատում խիստ զարգացած է եղել գրչական կյանքըսակայն 16-17-րդ դարերից սկսել էանկում ապրել:
Ուշ միջնադարում ՎրաստանիԻմերեթիԱբխազիայի հայկական եկեղեցական վիճակըԲորչալուի և Ղազախիվիճակները ենթարկվում էին Հաղպատի արքեպիսկոպոսին:
18-րդ դարում Հաղպատը տուժել է լեզգիների հարձակումներից,  այդ պատճառով էլ տեղի առաջնորդները 1751-1776 թթնստում էին Տփղիսում:
19-րդ դարի սկզբներին Հաղպատի առաջնորդներ Հովհաննես Ակներցին (1808-1811), Աստվածատուր Արցախեցին(1811-1814), Ներսես Աշտարակեցին (1814 թ.) միաժամանակ վարում էին նաև վիրահայոց առաջնորդությունը:
Արևելյան Հայաստանի՝ Ռուսաստանի կազմի մեջ մտնելուց հետո, 1836 թկանոնադրությամբ (պոլոժենիե),կայսրության տարածքում բնակվող հայության համար հաստատվեց եկեղեցական վեց թեմ՝ ԵրևանիՂարաբաղի,ՎրաստանիՇիրվանիԱստրախանիԲեսարաբիայի և Նոր ՆախիջևանիԵրևանի թեմն ընդգրկում էր այժմյանՀայաստանի ողջ տարածքը՝ ներառյալ Նախիջևանի և Սուրմալուի գավառներըԹեմի առաջնորդանիստը Երևաննէրսակայն այն ուներ առաջնորդական փոխանորդների կողմից կառավարվող վարչատարածքային միավորներ(վիճակներԱլեքսանդրապոլումՆախիջևանում (Հին Նախիջևան), Տաթևումավելի ուշ՝ Կարսում:
Ըստ այդմ էլ` 1836 թՀաղպատի եպիսկոպոսական աթոռը վերացվեցև Հաղպատը շարունակեց գործել որպեսվանք և Սոմխեթ կամ Բորչալու վիճակի ու Ղազախի հոգևոր կենտրոն: 19-րդ դարի սկզբին նրան էին պատկանումՇնողՃոճկանԱխթալաԱկներ և այլ գյուղերըՄադան կոչված պղնձահանքըայգիներարոտավայրերՍակայնվանքը հետզհետե թուլանում էրորոշ գյուղեր զավթում է տեղի իշխան Բարաթովը: 20-րդ դարի սկզբին այստեղարդեն հոգևոր ծառայություն էր կատարում ընդամենը մեկ վարդապետ:
Ռուսական կայսրության կործանումից և Հայաստանի առաջին Հանրապետության կարճատև գոյությունից հետո(1918-1920)` խորհրդային առաջին տարիներինՀայոց Եկեղեցին ծանր հարվածներ կրեցփաստորեն նրանիցխլվեցին բոլոր վանքերն ու եկեղեցիներըկալվածքներըհոգևորականությունը հալածվեցաքսորվեց ևգնդակահարվեցՀաղպատի և Սանահինի նման պատմական փառավոր անցյալ ունեցող վանքերն ամայացան,զրկվեցին հոգևորականներիցիսկ համալիրները համարվեցին սոսկ ՙճարտարապետական հուշարձաններ՚: 1930-ական թվականներին Մատենադարան տեղափոխվեցին Հաղպատից 12 և Սանահինից 33 ձեռագրեր:
1920 թ.-ին Լոռի և Տավուշ մարզերը Շիրակի թեմի կազմ մտան Գևորգ Ե Կաթողիկոսի կոնդակով:
Խորհրդային շրջանում (մինչև 1990 թ.) միայն Լոռու տարածքում էին գործում եկեղեցիներՎանաձորի Սբ.Աստվածածին և Ստեփանավանի ՍբՍարգիս եկեղեցիներըերեք հոգևորականներով:
1990թՎազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի սրբատառ կոնդակով հաստատվեց Գուգարաց թեմը՝ իր մեջընդգրկելով այսօրվա Տավուշի մարզն ամբողջությամբ և նախկին Թումանյանի շրջանը (առաջնորդականնստավայրը՝ Դիլիջան քաղաքը): Առաջնորդ նշանակվեց Արսեն արքեպիսկոպոս Պերբերյանը (1990-1995 թթ.):Նույն թվականի ապրիլի 15-ին վերաբացվեց Հաղպատի նշանավոր վանքըվանահայրությամբ Տեր Եզնիկքահանա Պետրոսյանի (1990-1991 թթ.), բացվեց հոգևոր դպրանոց` 20 ուսանողներովհրատարակվեցՀաղպատավանքի ՙՕրացույցը՚ ամսագիրը: 1992 թ.-ին ուսանողությունը,  վանահոր հետ միասինտեղափոխվեցՄայր Աթոռև դադարեց վանահայրությունը:  
Թեմն իր վարչատարածքային սահմաններով ձևավորվեց 1996 թմայիսի 30-ինԳարեգին Ա Ամենայն ՀայոցԿաթողիկոսի օրհնությամբ և սրբատառ կոնդակով՝ ներառելով Լոռու և Տավուշի մարզերն ամբողջությամբ(ՎանաձորՍպիտակՍտեփանավանՏաշիրԱլավերդիԹումանյանԻջևանԲերդԴիլիջանՆոյեմբերյան,Կողբ քաղաքներն իրենց տարածաշրջաններովառաջնորդանիստ ունենալով Վանաձոր քաղաքըՍբ.Աստվածածին եկեղեցովիսկ հետագայում (2005 թ.) առաջնորդանիստ դարձավ Վանաձորի ՍբԳրիգորՆարեկացի նորակառույց եկեղեցին: 1996 թվականից Առաջնորդ նշանակվեց Սեպուհ վարդապետապա`եպիսկոպոս Չուլջյանը:
1999 թվականին Սեպուհ եպիսկոպոսը Թայիրովների 1895թկառուցված,սակայն կիսաքանդ ամառանոցը գնեց ևվերակառուցեց իբրև թեմի առաջնորդարանԱռաջնորդարանի երկրորդ հարկի պատին Սրբազանը արձանագրեց.

ՅՈՅԺ ՑԱՆԿԱՑԱՅ ԳԵՂԱՏԵՍԻԼ ԿԱՌՈՅՑՆ ԶԱՅՍ,
ԹԷՊԷՏԵՒ ԷՐ ԽԱՐԽՈՒԼ ՍԱՍՏԻԿ ՎՆԱՍՈՒԱԾ,
ԳՆԵՑԻ ԶԱՅՆ ՅԵՏ ՃԳՆՈՒԹԵԱՆ ԶՈՐԻՑ ԱՄԱՑ
ՆՈՐՈԳԵԱԼ ԿԱՀԱՒՈՐԵՑԻ ՇՈՒՐՋ ՊԱՏԵԱԼ
ԵԿԵՂԵՑԱՒՊԱՐՏԻԶԻՒ ԵՒ ԽԱՉՔԱՐՕՔ
Ի ՎԱՅԵԼՈՒՄՆ  ԱՐԺԱՆԱՒՈՐ ՅԱՋՈՐԴԱՑ
ՍԵՊՈՒՀ ԵՊՍՉՈՒԼՋԵԱՆ
ՅԱՄԻ ՏԵԱՌՆ 2000Թ.

Երջանկահիշատակ Վազգեն Ա-ի տնօրինությամբ սկիզբ առած և Գարեգին Ա Կաթողիկոսի շարունակածվարչատարածքային բարեփոխումների գործը 20-րդ դարավերջին Հայ Եկեղեցու բարեկարգմանը միտված եզակիերևույթներից  էՎազգեն Ա Կաթողիկոսն ստեղծեց ԱրցախիՍյունյաց և Գուգարաց թեմերըիսկ Գարեգին ԱՎեհափառը 1996 թվականին վերակազմավորեց և ընդլայնեց Գուգարաց թեմըապա միաժամանակ նորաստեղծթեմեր հռչակեց ԱրմավիրիԱրագածոտնիԿոտայքիԳեղարքունիքի մարզերը ինչպես նաև Հայաստանից դուրս`Հարավային Ռուսաստանի և Ուկրաինայի թեմերըԱնշուշտ սույն բարեփոխությունները նաև ժամանակիհրամայականով էին պայմանավորվածմինչդեռ կային այլբարենորոգման ենթակա բազում ոլորտներ`կանոնադրականծխականծիսականվարդապետականիրավականկրթականընկերայինքարոզչական ևնույնքան կարևորհայեցակարգային ու ռազմավարական բնույթի բարենորոգչական աշխատանքներ:
2010թդեկտեմբերի 10-ին Ն.Ս.Օ.Տ.ՏԳարեգին Բ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի հայրապետական կոնդակովՏավուշի մարզի եկեղեցական համայնքներն առանձնացվեցին Գուգարաց թեմի կազմից և Տավուշի թեմիառաջնորդական տեղապահ նշանակվեց Թորգոմ վարդապետ Տոնիկյանը: 1996 թվականից մինչև 2010 թվականըթեմի տիրախնամ առաջնորդ Տեր Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի օրոք Տավուշի մարզումերբ այնառանձնացավ Գուգարաց թեմից և ձևավորվեց իբրև առանձին թեմկառուցվեցինվերակառուցվեցին ևվերանորոգվեցին 21 սրբատեղիներ` 1 վանական համալիր, 12 եկեղեցի (4 նորակառույց և 8 վերանորոգված ևվերակառուցված), 8 մատուռ:

ՀԱԵ Գուգարաց թեմում կա 25սրբատեղիորոնցից գործում են 33 եկեղեցի, 3 վանական համալիր և 23 մատուռ:
Անկախացումից ի վեր1995-2015թթՍեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի առաջնորդության տարիներինԼոռումարզում ՆՈՐ ԿԱՌՈՒՑՎԵԼ Է 10 ԵԿԵՂԵՑԻ ԵՎ 17 ՄԱՏՈՒՌ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՎԵԼ Է 23 ԵԿԵՂԵՑԻ ԵՎ 6ՄԱՏՈՒՌ:

Գործող եկեղեցիներում սպասավորում են 17 հոգևոր հովիվներ:

ԴԻՎԱՆ ԳՈՒԳԱՐԱՑ ԹԵՄԻ






вڠ²è²øºÈ²Î²Ü êàô𴠺κԺòÆ ²è²æÜàð¸²ð²Ü ¶àô¶²ð²ò ºØÆ

вº ¶àô¶²ð²ò ºØàôØ Î²Ü¶àôÜ,
Üàð βèàôòì²Ì, ìºð²Üàðà¶ì²Ì ºì ìºð²Î²èàôòì²Ì
ì²Üøºð, ºÎºÔºòÆܺð ºì زîàôèܺð
1996-2013 ÃÃ.

ՀԱԵ Գուգարաց թեմում կա 259 սրբատեղի, որոնցից թեմի ենթակայության տակ գործում է 36 եկեղեցի և մատուռ: Անկախացումից ի վեր` 1995-2015թթ. Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի առաջնորդության տարիներին, Լոռու մարզում ՆՈՐ ԿԱՌՈՒՑՎԵԼ Է 10 ԵԿԵՂԵՑԻ ԵՎ 17 ՄԱՏՈՒՌ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՎԵԼ Է 23 ԵԿԵՂԵՑԻ ԵՎ 6 ՄԱՏՈՒՌ:
Ü»ñϳÛáõÙë ûÙáõ٠ϳÝáݳíáñ ͳé³ÛáõÃÛáõÝ ¿ Ù³ïáõóíáõÙ ·áñÍáÕ 39 »Ï»Õ»óÇÝ»ñáõÙ:
1996 Ãí³Ï³ÝÇó ÙÇÝ㨠2010 Ãí³Ï³ÝÁ ûÙÇ ïÇñ³Ëݳ٠³é³çÝáñ¹ î»ñ ê»åáõÑ ³ñù»åÇëÏáåáë âáõÉçÛ³ÝÇ ûñáù î³íáõßÇ Ù³ñ½áõÙ, »ñµ ³ÛÝ ³é³ÝÓݳó³í ¶áõ·³ñ³ó ûÙÇó ¨ Ó¨³íáñí»ó ǵñ¨ ³é³ÝÓÇÝ Ã»Ù, ϳéáõóí»óÇÝ, í»ñ³Ï³éáõóí»óÇÝ ¨ í»ñ³Ýáñá·í»óÇÝ 21 ëñµ³ï»ÕÇÝ»ñ` 1 í³Ý³Ï³Ý ѳٳÉÇñ, 12 »Ï»Õ»óÇ (4 Ýáñ³Ï³éáõÛó ¨ 8 í»ñ³Ýáñá·í³Í ¨ í»ñ³Ï³éáõóí³Í), 8 Ù³ïáõé:

¶áõ·³ñ³ó ûÙáõÙ ·áñÍáõÙ ¿ Ãíáí 39 »Ï»Õ»óÇ, áñï»Õ ëå³ë³íáñáõÙ »Ý 13 Ñá·¨áñ ÑáíÇíÝ»ñ, ³Û¹ ÃíáõÙ`

  1. ù. ì³Ý³ÓáñÇ êµ. ¶ñ. ܳñ»Ï³óÇ »Ï»Õ»óÇ
  2. ù. ì³Ý³ÓáñÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  3. ù. ì³Ý³ÓáñÇ ê. ê³ñ·Çë »Ï»Õ»óÇ
  4. ù. ì³Ý³ÓáñÇ êµ. ì³ñ¹³Ý ¼áñ³í³ñ »Ï»Õ»óÇ
  5. ù. êåÇï³ÏÇ êµ. гñáõÃÛáõÝ »Ï»Õ»óÇ
  6. ù. êï»÷³Ý³í³ÝÇ êµ. ê³ñ·Çë »Ï»Õ»óÇ
  7. ù. ²É³í»ñ¹áõ êµ. ¶ñ. ܳñ»Ï³óÇ »Ï»Õ»óÇ
  8. ù. î³ßÇñÇ êµ. ê³ñ·Çë »Ï»Õ»óÇ
  9. ù. ²ËóɳÛÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  10. ù. Þ³ÙÉáõÕÇ êբ. ¶¨áñ· »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ѳٳÉÇñ
  11. ·. гÕå³ïÇ ì³Ýù (гÕå³ï³í³Ýù)
  12. ·. ê³Ý³ÑÇÝÇ í³Ýù
  13. ·. úÓáõÝÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  14. ·. ê³ñ³Ñ³ñÃÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  15. ·. ¶³ñ·³éÇ êµ. ÐáíѳÝÝ»ë »Ï»Õ»óÇ
  16. ·. Þ³ÑáõÙÛ³ÝÇ Ýáñ³Ï³éáõÛó »Ï»Õ»óÇ
  17. ·. سñ·³ÑáíÇïÇ êµ. ·ñ. Èáõë³íáñÇ㠻ϻջóÇ
  18. ·. ²Ýï³é³ÙáõïÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  19. ·. ¸ë»ÕÇ êµ. ¶ñÇ·áñ Èáõë³íáñÇ㠻ϻջóÇ
  20. ·. ÞÝáÕÇ êµ. ê³ñ·Çë »Ï»Õ»óÇ
  21. ·. ²ùáñÇ êµ. ¶¨áñ· »Ï»Õ»óÇ
  22. ·. Öá×ϳÝÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  23. ·. âϳÉáíÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  24. ·. ޻ݳí³ÝÇ êµ. ²Ù»Ý³÷ñÏÇ㠻ϻջóÇ
  25. ·. ²ñ¨³ßáÕÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  26. ·. Ø»Í ä³ñÝÇ, êµ. ¶ñ. Èáõë³íáñÇ㠻ϻջóÇ
  27. ·. È»éݳí³ÝÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  28. ·. ¶á·³ñ³ÝÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  29. ·. ²ñç³ÑáíÇïÇ /Ôáõñë³ÉÇ/ êµ. ¶¨áñ· »Ï»Õ»óÇ
  30. ·. È»éݳÝóùÇ êµ. ØÇÝ³ë »Ï»Õ»óÇ
  31. ·. ê³ñ³É³ÝçÇ êµ. ¶¨áñ· »Ï»Õ»óÇ
  32. ·. êí»ñ¹ÉáíÇ ¸áñµ³Ýï³í³ÝùÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  33. ·. ì³ñ¹³µÉáõñÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  34. ·. ÎáõñóÝÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  35. ·. ÎáõñóÝÇ ÐÝ»í³Ýù í³Ý³Ï³Ý ѳٳÉÇñ
  36. ·. êí»ñ¹ÉáíÇ êµ. ¶¨áñ· »Ï»Õ»óÇ
  37. ·. Òáñ³·ÛáõÕÇ êµ. ²ëïí³Í³ÍÇÝ »Ï»Õ»óÇ
  38. ·. ê³ñã³å»ïÇ êµ. سñdz٠²ëïí³Í³ÍÇÝ Ýáñ³Ï³éáõÛó »Ï»Õ»óÇ
  39. ·. ػͳí³ÝÇ êµ. ¶¨áñ· »Ï»Õ»óÇ:

¶àõ¶²ð²ò ºØÆ (Èàèàõ زð¼) Æð²ìÆֲβÚÆÜ ä²îκð 2012Â. 2


Գուգարաց թեմի պատմությունից
Թեմն իր վարչատարածքային սահմաններով ձևավորվեց 1996 թ. մայիսի 30-ին, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնությամբ և սրբատառ կոնդակով՝ ներառելով Լոռու և Տավուշի մարզերն ամբողջությամբ (Վանաձոր, Սպիտակ, Ստեփանավան, Տաշիր, Ալավերդի, Թումանյան, Իջևան, Բերդ, Դիլիջան, Նոյեմբերյան, Կողբ քաղաքներն իրենց տարածաշրջաններով) առաջնորդանիստ ունենալով Վանաձոր քաղաքը` Սբ. Աստվածածին եկեղեցով, իսկ հետագայում (2005 թ.) առաջնորդանիստ դարձավ Վանաձորի Սբ. Գրիգոր Նարեկացի նորակառույց եկեղեցին։ 1996 թվականից Առաջնորդ նշանակվեց Սեպուհ վարդապետ Չուլջյանը, ով մեկ տարի անց` 1997 թ-ի հունիսին, Գարեգին Ա Հայոց Հայրապետի ձեռամբ օծվում է եպիսկոպոս, իսկ 2012թ-ին մայիսի 17-ին Գարեգին Բ Հայրապետի սրբատառ կոնդակով Սեպուհ Սրբազանին շնորվվեց Արքության պատիվ։